Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: 10 Οκτωβρίου 2024
Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας για το 2024, όπως το καθόρισε η World Federation for Mental Health (WFMH), είναι “Ψυχική Υγεία στον χώρο της εργασίας”.
Η WFMH τονίζει με πολλαπλές αναρτήσεις στους δικτυακούς της τόπους τις πολλαπλές πιέσεις που δέχονται οι εργαζόμενοι με συνέπειες στην ψυχική και σωματική τους υγεία και την ανάγκη προαγωγής της ψυχικής υγείας στους χώρους εργασίας. Το πνεύμα αυτών των παρεμβάσεων κινείται προς την ενίσχυση μιας παγκόσμιας συναίνεσης εργαζόμενων και εργοδοτών, με την βοήθεια κανόνων και νομοθεσίας που καλούνται να προωθήσουν ευαισθητοποιημένες κυβερνήσεις.
Το μήνυμα του Γεν. Γραμματέα της WFMH Gabriel Ivbijaro για το 2024 είναι
«…Να αναζωπυρώσουμε τις προσπάθειές μας για την προώθηση της παγκόσμιας ιθαγένειας (citizenship) και της ευαισθητοποίησης σε θέματα ψυχικής υγείας, καθιστώντας τους χώρους εργασίας μας πιο υγιείς, με δεδομένο ότι το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού εργάζεται και οι εργαζόμενοι περνούν το 60% του χρόνου τους στο χώρο εργασίας». https://wmhdofficial.com/message-from-the-wfmh-secretary-general-2024/ .
Τα κείμενα των διεθνών οργανισμών έχουν αποτυπώσει τις βασικές αρχές για την προώθηση της ψυχικής υγείας, της ευεξίας(well being), της υπεράσπισης και της επέκτασης των δικαιωμάτων γενικότερα και ιδιαίτερα στους χώρους εργασίας και έχουν προχωρήσει σε πιλοτικές δράσεις. Γνωρίζουν όμως ότι η πραγματικότητα είναι σκληρή και η ευαισθητοποίηση των εργοδοτών και των κυβερνήσεων για την θεσμοθέτηση κανόνων λειτουργίας αποτελεί τραχύ έργο.
Εδώ και μια δεκαπενταετία παρατηρούμε ένα επικίνδυνο κενό ανάμεσα στα όσα αποτυπώνονται στις διεθνώς παραδεκτές αρχές και την υποβάθμιση τους στην καθημερινή εφαρμογή μαζί με την απαραίτητη χρηματοδότηση. Το πιο επικίνδυνο για την διατήρηση θεσμοθετημένων δικαιωμάτων, είναι η καθημερινή τους υποτίμηση, ενώ κανείς δεν τα αμφισβητεί ανοιχτά. Στην Ελλάδα αυτή η καθίζηση επιτάθηκε τη διετία της πανδημίας και σήμερα ζούμε την εξέλιξη μιας «αντιμεταρρύθμισης» με τον νόμο 5192/2024 για την οργάνωση της φροντίδας της ψυχικής υγείας και των εξαρτήσεων.
Τα προβλήματα στον χώρο εργασίας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με την υπενθύμιση των κανόνων στους εργοδότες, χωρίς δημόσια όργανα επιτήρησης του σεβασμού τους, τα οποία φρόντισε να αποδιοργανώσει κατά προτεραιότητα η νεοφιλελεύθερη αντίληψη στη χώρα μας.
Πάλι από την WFMH : «… ορισμένα πρότυπα εργασίας μπορεί να είναι επιζήμια για την υγεία όταν οδηγούν σε αυξημένους στρεσογόνους παράγοντες, όπως πολλές ώρες εργασίας, νυχτερινές βάρδιες και εργασία το Σαββατοκύριακο όταν δεν υπάρχουν αρκετές περίοδοι ανάπαυσης ή η επαφή με επιβλαβείς ουσίες. Τέτοιοι στρεσογόνοι παράγοντες συνδέονται με την εξάντληση και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας που σχετίζονται με το στρες, τις απουσίες και τη μείωση της παραγωγικότητας με προσωπικό και κοινωνικό κόστος… Πολλοί άνθρωποι που έχουν αντιμετωπίσει δυσκολίες ψυχικής υγείας επιλέγουν να μην αποκαλύπτουν αυτά τα ζητήματα στους εργοδότες λόγω του φόβου του στιγματισμού και των διακρίσεων».
Η πανδημία πρόσθεσε τον έντονο φόβο της νόσου στα άλλα προβλήματα των χώρων εργασίας και προκάλεσε την άναρχη επέκταση της τηλεργασίας που άλλαξε βαθιά τις εργασιακές σχέσεις. Ταυτόχρονα, η δυνατότητα ψυχολογικής ή και ψυχιατρικής υποστήριξης ουσιαστικά υποβαθμίζεται από την κατάρρευση του ΕΣΥ, με την απουσία ενίσχυσης σε προσωπικό και τεχνολογικό εξοπλισμό των δημόσιων υπηρεσιών. Η στοιχειώδης τηλεφωνική υποστήριξη και η δειγματοληπτική ανάθεση της στήριξης των εργαζομένων σε λίγες ΑΜΚΕ, δεν αρκεί για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, πόσο μάλλον αν προσθέσουμε την ανάγκη αντιμετώπισης της χρήσης αλκοόλ και ουσιών στους χώρους εργασίας.
Είναι τεκμηριωμένο ότι η ανεργία και η υποαπασχόληση, ιδιαίτερα στις νέες ηλικίες, συνοδεύονται από σοβαρά προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, παραπτωματικής συμπεριφοράς, χρήσης ουσιών και αλκοόλ και σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων. Στην Ελλάδα τα φαινόμενα αυτά υπερπροβάλλονται, προωθούνται αυταρχικές λύσεις και λίγες εξειδικευμένες δράσεις πρώιμης διάγνωσης από ΑΜΚΕ, ενώ η ουσιαστική αποδιοργάνωση της ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης στα σχολεία και τα μεγάλα κενά στις μονάδες παιδικής και εφηβικής ψυχιατρικής μας στερούν από ουσιαστικά μέσα πρόληψης και φροντίδας.
H ένταξη των ψυχικά ασθενών στην εργασία παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα και ιδιαίτερα σε μια περίοδο υψηλής ανεργίας και μαύρης εργασίας. Πάλι η WFMH θέτει ένα ουτοπικό στόχο: «Φανταστείτε τα οφέλη από την αύξηση των ποσοστών απασχόλησης μεταξύ ατόμων με σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας από 10% σε 50% – αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα οφέλη για την κοινωνία, κάνοντας τους ανθρώπους να εξαρτώνται λιγότερο από τα κρατικά επιδόματα και μειώνουν το στίγμα της ψυχικής υγείας αυξάνοντας την κοινωνική ένταξη των ατόμων με μια δυσκολία ψυχικής υγείας».
Είμαστε πολύ μακριά από αυτό το όραμα και όχι μόνο στην Ελλάδα. Εδώ κυριαρχεί ο αγώνας των περισσότερων για την ένταξη σε κάποια υπαμειβόμενη εργασία, που αφήνει συνήθως στο περιθώριο τους ανθρώπους με ψυχικά προβλήματα.
Η δυνατότητα ανανέωσης των επιδομάτων αναπηρίας, η χρήση του άρθρου 23 του νόμου 4488/2017 για να διατηρούν το αναπηρικό επίδομα οι λίγοι που βρίσκουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, οι εμπειρίες υποστηριζόμενης εργασίας, οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις από τις πολλαπλά αποδυναμωμένες υπηρεσίες, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια στοιχειώδη διαβίωση στην κοινότητα και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των πολιτών με προβλήματα ψυχικής υγείας.
Σήμερα στην Ελλάδα καλούμαστε με όλα τα μέσα να στηρίξουμε τις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και τη συνέργεια όλων των μονάδων που εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο πληθυσμό. Να αναδείξου μία προς μία με τις αντιφάσεις του νέου νομού 5129/2024 με πρώτη την αιφνίδια και χαοτική κατάργηση της κεντρικής αρχής της τομεοποίησης, η οποία διασφαλίζει την προσβασιμότητα σε μονάδες ψυχικής υγείας και την θεραπευτική συνέχεια για όλους όσους έχουν ανάγκη ψυχολογικής ή ψυχιατρικής στήριξης.
Έχουμε ήδη παραδείγματα συνεργειών σε επίπεδο κοινότητας. Όπου, με τοπικές πρωτοβουλίες, γεννιούνται συνεργασίες των ψυχιατρικών μονάδων, των άλλων ιατρικών και κοινωνικών δομών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, ανακτούμε εμπειρίες δυναμικής δικτύωσης, το θεμέλιο της τομεοποίησης, με ιδιαίτερα σημαντική την συμμετοχή και των ίδιων των ληπτών υπηρεσιών.
Μέτωπο για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις
Comments